حدود بیست درصد جمعیت فرانسه را مهاجران و فرزندانشان، که در فرانسه بدنیا آمده اند، تشکیل می دهند.

مسئلۀ مهاجرت و مهاجرین در فرانسه که مشکلی واقعی و جدی است در هر کارزار انتخاباتی به هیولائی مجازی تبدیل می شود که بخش مهمی از سخنرانی های تبلیغاتی نامزدها بویژه احزاب راست و راست افراطی را تشکیل می دهد.اما پس از انتخابات، هنگامی که آراء به صندوق ها ریخته شدند، حضور این هیولا در صحنۀ سیاست روز کم رنگ می شود.

این چنین است که طی سی سال گذشته دولت ها ، چه چپ و چه راست، نتوانسته اند سیاستی کارساز، هوشمندانه و انسانی را، نه در جهت کاهش موج مهاجرت و نه در جهت ادغام مهاجران در جامعۀ فرانسه به عنوان شهروند عملی سازند. به عبارت دیگر مشکل مهاجران در کارزار های انتخاباتی همواره مورد استفادۀ ابزاری قرار گرفته است.

طرح پر سر و صدای این مشکل که معمولاً با مسئلۀ عدم امنیت گره می خورد، بطور عمده متوجه مخاطبان راست و راست افراطی است که ترس از آنچه غیر خودی و نامآنوس است آن ها را پذیرای این شیوۀ بحث می کند.

یک تحقیق آماری نشان می دهد که ۵۷ در صد رای دهندگان حزب راست افراطی معتقدند که باید بیش از این بر این دو مسئله تأکید کرد. این نسبت در میان رای دهندگان به نیکولاسارکوزی ۳۷ در صد است.

داده های عینی در بارۀ جمعیت مهاجر در فرانسه چه می گویند؟

بنا بر آمار رسمی حدود بیست درصد جمعیت فرانسه را مهاجران و فرزندانشان، که در فرانسه بدنیا آمده اند، تشکیل می دهند. فرانسه در ردۀ ششم کشور های مهاجر پذیر در جهان قرار دارد.

اگر از مهاجران دوران استعمار صرف نظر کنیم، موج اصلی مهاجرت در قرن بیستم پس از پایان جنگ دوم جهانی ، برای پاسخ به نیاز باز سازی صنعتی این کشور و به تشویق دولت ها صورت گرفت. در سال ۱۹۷۳ به مهاجرت نامحدود پایان داده شد و مهاجرت در چارچوب شرایط و معیار هایی محدود شد.

اکثریت مهاجران در فرانسه از مردم آفریقا (جنوب صحرا) و کشور های مغرب هستند

اکثریت مهاجران در فرانسه از مردم آفریقا (جنوب صحرا) و کشور های مغرب هستند. نرخ بیکاری در میان مهاجران ۱۶ در صد است.اکثریت مهاجران شاغل به کار های بدنی سخت و یا کارهای ناپایدار مشغولند که نیاز چندان به تخصص ندارند، مانند کار های ساختمانی، اعم از جاده سازی یا خانه سازی، کار در صنایع اتومبیل سازی، نگهبانی یا نظافت و رفتگری. در زمینۀ مسکن، اغلب آنان با دشواری های جدی روبرو هستند و از تنگی و فرسودگی محل سکونت و کمبود وسائل بهداشتی گله می کنند.

مهاجران اغلب در فقیر ترین حومه ها یا محلات شهری متمرکز هستند و در محیط های بسته و بیشتر بین خود زندگی می کنند. به گفتۀ پلیس برخی از این شهرک ها به کلی از کنترل پلیس خارج هستند، و کانون های قاچاق مواد مخدر، اسلحۀ سبک وخرید و فروش اشیاء لوکس ربوده شده هستند.

سالانه نزدیک به ۲۰۰ هزار خارجی بطور قانونی وارد خاک فرانسه می شوند. از آن جمله اند دانشجویان و مسافران موسمی. تعداد مهاجران غیر قانونی بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر تخمین زده می شود. در سال گذشته وزیر کشور کلود گئان اعلام کرد که بیش از ۲۹ هزار نفر از آنان را از فرانسه اخراج کرده است. به عنوان مثال بنا بر بخشنامه ای که اخیراً از سوی وزارت کشور صادر شده است دانشجویان خارجی در پایان دوران تحصیل حتی اگر پیشنهاد کار به آن ها شده باشد مجبور به ترک فرانسه هستند.

محور های مطالبات، برنامه ها و هشدارها در خصوص مهاجران

ــ شمار مهاجران موجود و میزان ورود مهاجران جدید در سال یکی از مسائل مهم در سخنرانی ها و برنامه های سیاستمداران است. با آنان چه باید کرد؟ سیاست در های باز را باید در قبال آنان اعمال کرد یا باید از شمارشان کاست؟ شیوۀ عمل باید تشویقی باشد یا تنبیهی ؟

ــ حقوق مدنی، رفاهی، اجتماعی و سیاسی مهاجران یکی دیگر از محور های بحث و سیاستگذاری در میان نیرو های سیاسی است . آیا مهاجری که دارای مدارک قانونی اقامت و کار در فرانسه است، باید از بیمه های درمانی، بیکاری و سالمندی مقرر در قانون برخوردار باشد؟ آیا به عنوان یک انسان می تواند همراه با همسر و فرزندانش زندگی کند؟ آیا در صورت ارتکاب جرم، یک مهاجرمشمول همان مجازات هایی می شود که قانون برای یک فرانسوی مقرر کرده است؟ آیا یک مهاجر که مالیات می دهد و حق عضویت در احزاب و سندیکا ها را دارد می تواند در انتخابات محلی، قانونگذاری و ریاست جمهوری شرکت کند؟

ــ اعطای ملیت فرانسوی نیز از جمله موارد مورد بحث در محافل راست و چپ فرانسه است. آیا اعطای ملیت امری پسندیده است یا بر عکس باید از ان دوری کرد؟ تحت چه شرایطی باید به مهاجران ملیت فرانسوی را داد؟

ـ طبقه بندی ارزشی تلویحی یا صریح میان مهاجران بنا بر منشاء جغرافیایی یا تعلق مذهبی نیز پدیدهای است که در سال های اخیر و بویژه پس از سوءقصد های یازدهم سپتامبر در برخی جناح های سیاسی معمول شده است. آیا با نشانه گرفتن مهاجران مسلمان می توان محبوبیت بیشتری در بخشی از جامعه بدست آورد؟

مواضع نامزد های انتخابات در بارۀ محور های چهارگانه

فرانسه در ردۀ ششم کشور های مهاجر پذیر در جهان قرار دارد

این نکته قابل توجه است که در نیمۀ دوم قرن بیستم گفتمان ضد خارجی و شعار "فرانسه از آنِ فرانسویان" به طور سنتی وتقریبا بطور انحصاری از سوی نیروهای راست افراطی بیان می شد که از سال ۱۹۷۲ در چارچوب "جبهۀ ملی" به رهبری ژان ماری لوپن عرض اندام می کرد.

این نیز گفتنی است که این حزب در انتخابات قانونگذاری ۱۹۷۳ در سطح فرانسه ۳۲،۱ در صد آراء را بدست آورد حال آنکه در دو دهه بعد میزان آرا او بین ۱۱ تا ۱۸ در صد بود و در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۲ ژان ماری لوپن به دور دوم انتخابات راه یافت.

افزایش محبوبیت راست افراطی شاید یکی از علل مهم تقویت تز های ضد خارجی در اصلی ترین حزب راست فرانسه است. از آغاز قرن بیست و یکم ما شاهد بیان عبارات ، موضع گیری ها و یا تصمیم سازی هایی در میان سردمداران راستِ غیر افراطی از جمله ژاک شیراک، رئیس جمهور سابق یا شارل پاسکوا وزیر کشور اسبق وامروز نیکلا سارکوزی و کلود گِئان وزیر کشور کنونی هستیم که مورد اعتراض سازمان های مدافع حقوق بشر و انجمن های مبارزه با نژاد پرستی قرار گرفته است.

تمرکز به روی مشکل مهاجران در کارزار انتخاباتی از سوی حزبی که نزدیک به دو دهه در قدرت بوده است ، گذشته از انگیزۀ ایدئولوژیک ، گزینه ای است هم استراتژیک و هم تاکتیکی. در زمانی که بحران اقتصادی سرنوشتی نامعلوم برای فرانسه ترسیم می کند و ارائه راه حل برای آن کاری پیچیده و خطیر است، مشکل خارجیان و عدم امنیت موضوعاتی هستند ملموس وظاهراً زود بازدِه.

از سوی دیگر حزب نیکولا سارکوزی می داند که در دور دوم انتخابات نیازمند آراء راست افراطی است از این رو با اعلام سیاست های هدفمند در جهت مهار اقتدارمدارانه موج مهاجرت می خواهد به هواداران خانم لوپن اطمینان دهد که در مقابل این موج از خود نرمش نشان نخواهد داد.

نیکولا سارکوزی گفته است شمار خارجیان را که سالانه به فرانسه می آیند به نصف کاهش می دهد

در این راستا نیکولاسارکوزی اعلام کرده است که شمار خارجیانی را که سالانه به فرانسه می آیند به نصف کاهش می دهد. این در حالیست که مارین لوپن از حزب راست افراطی می خواهد رقم ۲۰۰ هزار ورود قانونی خارجیان را در سال به ده هزار نفر برساند . یعنی رقم کنونی را تقسیم بر بیست کند.

او رابطه ای مستقیم میان افزایش جمعیت مهاجر و بیکاری در میان فرانسویانِ اصل بر قرار می کند. وی همچنین قصد دارد پرداخت هرگونه کمک هزینۀ خانوادگی، درمانی و سالمندی را به مهاجرین تحت عنوان "ترجیح ملی" قطع کند. نامزد راست افراطی این اقدام را نه تنها در جهت افزایش کمک به فرانسوی های فرانسوی تبار بلکه برای متقاعد کردن خارجیان به ترک فرانسه پیشنهاد می کند.

درمورد گرد آمدن اعضاء خانوادۀ فرد مهاجر در فرانسه که به نظر احزاب چپ حق طبیعی و انسانی هر فرد است که در دامان خانواده اش زندگی کند، مارین لوپن می خواهد بکلی به این امر پایان دهد و از آمدن همسر و فرزندان فرد مهاجر قاطعانه جلوگیری کند.

نیکولاسارکوزی دادن مجوز ورود به افراد خانوادۀ مهاجر را منوط به شرایطی می کند که فراهم آوردنشان کاری بس دشوار است. از جمله داشتن مسکنی مناسب با مساحتی که معمولاً برای مهاجری با حداقل دستمزد و کاری ناپایدار چندان قابل تحقق نیست و یا دانستن زبان فرانسه قبل از ورود به خاک این کشور.

از جمله تصمیماتی که آقای سارکوزی اجرای آن را، در صورت پیروزی در انتخابات، در دستور کار خود قرار داده است، تجدید نظر در بارۀ موافقتنامه ای است که میان فرانسه و الجزایر وجود دارد و تسهیلاتی را برای مهاجرت اتباع الجزایر مقرر می دارد. این تجدید نظر شرایط اعطای ویزا را سخت تر می کند. از جمله تقاضا کنندگان باید ثابت کنند کی و چگونه به کشور خود باز می گردند.

افزایش محدودیت ها در زمینۀ اعطای ملیت نیزدر برنامۀ راست و راست افراطی جای خاصی دارد. مثلاً تا به حال در مورد یک زوج نیمه مهاجر نیمه فرانسوی، یک سال زندگی مشترک زناشویی برای اعطای ملیت به فرد مهاجر کافی بود. این مهلت به پنج سال تغییر می کند.

فرانسوا اولاند، نامزد حزب سوسیالیست، که خود را شخصیتی معتدل و عملگرا معرفی می کند، ضمن پذیرش وجود مسئله ای به نام مهاجرت انبوه در مورد ضرورت کاهش آن ، معتقد است که دولت فرانسه باید سازو کاری را برای اجرای یک سیاست مهاجرت هوشمندانه فراهم کند. او معتقد است که مهاجران یک منبع ثروت در فرانسه هستند و سالانه ۱۲ میلیارد یورو ارزش تولید میکنند. این رقم را دیگر نیرو های چپ و چپ افراطی نیز قبول دارند.

آقای اولاند پیشنهاد می کند مجلس هر سال باید بر پایه یک تحقیق کارشناسی و ارزیابی نیازها برای تعیین شمار مهاجران تازه وارد تصمیم بگیرد. وی در مورد آمدن اعضاء خانوادۀ مهاجران محدودیت و شروط اضافی قائل نمی شود. در مورد رسمی کردن وضعیت خارجیان غیر قانونی، نامزد حزب سوسیالیست بررسی مورد به مورد پروندۀ آن ها را پیشنهاد می کند و بویژه بر این نکته تأکید می کند که باید کارفرمایانی راکه به استخدام غیر قانونی و مخفیانه خارجیان غیر قانونی دست می زنند به سختی مجازات کرد.

گفتنی است که هم اکنون قانون برای چنین کارفرمایانی مجازات پنج سال زندان وپانزده هزار یورو جریمه برای هر استخدام را مقرر کرده است. ولی این قانون جای بسیاری را نیزبرای فرار باز می گذارد.

احزابی که در طیف چپ حزب سوسیالیست قرار دارند، مهاجرت را مایۀ غنای مادی و فرهنگی فرانسه می دانند و سیاست در های باز و شمار نا محدود ورود سالانۀ مهاجران را پیشنهاد می کنند. آنها همین قید ناپذیری را در مورد اعطای ملیت و اعطای حق راِی نه تنها در انتخابات محلی بلکه در تمام فرصت های انتخاباتی پیشنهاد می کنند.

در واقع سی سال است که مسئلۀ دادن حق رای به خارجیان در فرانسه مطرح است و هنوز حتی در محدود ترین شکل آن یعنی انتخابات محلی محقق نشده است. حزب سوسیالیست با تعدیل شعار رهبر پیشینش فرانسوا میتران، که حق رأی برای مهاجران را در همۀ فرصت های انتخاباتی پیشنهاد می کرد، امروز خواهان شرکت مهاجران در انتخابات محلی یا شهرداری ها ست. و آن را ادامۀ منطقیِ حق شهروندی همه کسانی می داند که بطور قانونی در فرانسه زندگی و کار می کنند، مالیات می پردازند و طبیعتاً از آزادی بیان، عقیده، تجمع و تحزب بر خوردارند.

مارین لوپن، کاندیدای راست افراطی می خواهد از آمدن همسر و فرزندان فرد مهاجر به فرانسه قاطعانه جلوگیری کند

دراین کارزار انتخاباتی واکنش حزب راستِ طرفدار نیکولاسارکوزی، به دادن حق رأی به مهاجران کم سابقه بود. وزیر کشور و مسئول امور مهاجرت، کلود گِئان، در یکی از مصاحبه های خود گفت که دادن حق رأی به خارجیان به این معناست که بپذیریم مسئولان برخی شهرداری ها دادن گوشت حلال را در غذاخوری مدارس اجباری کنند و مدیریت استخر های شهر داری ها را بنا بر اعتقادات مذهبی خود شکل دهند. او افزود که مخالف سازماندهی جامعه بر پایه جوامع قومی است.

وی پیش از این از برتریت ارزش برخی تمدن ها نسبت به برخی دیگر سخن گفته بود و منظورش را از اشاره به اسلام به عنوان تمدنی کم ارج تر پنهان نکرده بود. استدلال او در این ارزش گذاری جایگاه زن در اسلام بود.

اسلام و "اسلام رادیکال" که مرز معنایی و مصداقی آن همیشه روشن نیست در کارزار انتخاباتی حضوری قابل توجه داشته است و انرژی پرخاشجویانۀ کم سابقه ای را بر خود متمرکز کرده است.

مارین لوپن در سخنرانی هایش عهد کرده است که "اسلام رادیکال را به زانو در آورد" و "فاشیسم سبز" یا "قانقاریا"را از میان بردارد. او در یکی از سخنرانی های تبلیغاتی اش هشدار داد که گوشتی که در استان پاریس و شهر های اطراف مصرف می شود صد در صد با شیوۀ ذبح اسلامی و بدون آگاهی مصرف کنندگان تهیه می شود. او در دفاع از حق حیوانات به داشتن مرگی آرام این اقدام عمده فروشان گوشت را افشا کرد و آن را نشانه ای از میزان نفوذ آداب اسلامی در زندگی فرانسه دانست.

وی در تشریح برنامه اش در جهت مبارزه با اسلام رادیکال گفت که همۀ خارجیانِ قانونی را که " سفر های مشکوک" به افغانستان یا دیگرمکان های تروریستی داشته اند، از فرانسه اخراج خواهد کرد. او همچنین اعلام کرد که در صورت انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور، حمل نشانه های آشکار مذهبی را، مانند روسری یا احتمالاً کلاه یهودیان، در اماکن خدمات دولتی، مانند قطار ها ممنوع خواهد کرد. ونیز در اجرای مجازات دو گانه، خارجیانی را که مرتکب جرم می شوند پس از سپری کردن دوران زندان از فرانسه اخراج خواهد کرد.

فرانسوا اولاند کاندیدای سوسیالیست ها معتقد است که دولت باید سازوکاری را برای اجرای یک سیاست هوشمندانه مهاجرات فراهم کند

سوءقصد تروریستی علیه یک مدرسۀ یهودی در تولوز،در اواخر مارس سال جاری، توسط محمد مراح، جهادگرای منتسب به القاعده، می توانست تأثیری چشمگیر و پایدار در کارزار انتخاباتی فرانسه بگذارد. و افکار عمومی را متوجه "خطر مهاجرین مسلمان" کند. همچنان که مارین لوپن در یک سخنرانی گفت " در کشتی ها و هواپیما هایی که سالانه ۲۰۰ هزار نفر خارجیِ تازه به فرانسه می آورند، چند نفر محمد مراح وجود دارد؟"

ولی علی رغم کوشش برخی شخصیت های راست و راست افراطی در بهره برداری از این اقدام تروریستی سهمناک، بنظر نمی رسد که مرکز ثقل دغدغه ها و مشغولیت های فکری رأی دهندگان بطور معنا داری تغییر کرده باشد. بنا بر یک نظر سنجی که بعد از سوءقصد تولوز انجام شد ۶۶ در صد سوال شوندگان نگرانی اصلی خود را مسئلۀ بیکاری و قدرت خرید اعلام کردند.

بی شک بحران اقتصادی و هراس از وخامت باز هم بیشتر آن، مسئلۀ صنعت زدایی و فرار واحد های تولیدی به کشور های دیگر و بیکاری چنان حیاتی است که مشکل مهاجران نمی تواند بر آن سایه ای عمیق بیندازد. با این حال این مشکل سالهاست که گریبان مهاجران و جامعۀ فرانسه را گرفته است. درست است که در کنار مارین لوپن از حزب راست افراطی، شخصیتی چون ژان لوک ملانشون از "جبهۀ چپ"، که از نظر گرایش در چپ حزب سوسیالیست قرار دارد، گفته است "بدون عرب ها آینده ای نمی توان برای فرانسه تصور کرد"، ولی مسئلۀ خارجیان نمی تواند بزورِ شعار یا کلمات قصار، چه خشن چه محبت آمیز و یا به کمک خرده اقدامات موسمی در جهت قبول یا طرد خارجیان حل شود.

امواج مهاجرت که واقعیتی بارز و جهانیست باید با برنامه سازی های منطقه ای، با تشریک مساعی میان کشور های منشاء و کشور های مبدأ و با دورنمای توسعۀ پایدار و موزون کشورهای مهاجر زا آهنگی کند تر بیابد. و این امر البته کاری دراز مدت و پیچیده است و نمی توان از آن انتظار نتایج زودرس و نمایشی داشت که هنگام انتخابات به کمک نامزدان و نبرد های تبلیغاتی شان بیاید.